‘Een gaaf bewaarde Ypma’
Het orgel in de De Terp Oudorp-Alkmaar

Oudorp is een eeuwenoud buurtschap onder de rook van Alkmaar. Hoewel het dorpje inmiddels geheel is omgeven door woonwijken, moet het uitzicht op de oude stad van Alkmaar vroeger adembenemend geweest zijn. Zeker vanaf de terp waarop het huidige kerkje uit 1867 staat.
In dit kerkje staat een orgel van Lodewijk Ypma. Deze Alkmaarse orgelmaker leverde het instrument in 1877. Het is het enige van zijn hand dat in Alkmaar is bewaard, geheel gaaf.

Het gebouw heeft nu de toepasselijke naam De Terp en wordt al enkele decennia niet meer als kerk gebruikt. Het is eigendom van de Stichting BOEI en wordt geëxploiteerd door de Stichting Op de Terp. Is hiermee de geschiedenis van dit rustieke plekje opgehouden te bestaan? Geenszins zoals de volgende filmpjes laten zien.

In Verhalen van Tammo vertelt Tammo Udema over zijn bijna levenslange betrokkenheid bij dit kerkje. Pieter Rynja legt in De dorpsorganist uit wat de rol van organist is, toen en nu. In Wie is de orgelmentor bepleit Richard de Jager de noodzaak van inspectie en onderhoud zodat musicus Frank van Wijk zijn muzikale verhaal optimaal kan overbrengen.

PRODUCTIE INFORMATIE

Verhalen
van Tammo

Tammo Udema woont vanaf zijn trouwen in Oudorp en is sindsdien vrijwel onafgebroken betrokken geweest bij het wel en wee van De Terp. Als kerkganger, ouderling, kerkrentmeester en bestuurder heeft hij zich ingezet voor het behoud en gebruik van dit opvallende kerkje. Zijn interesse in geschiedenis inspireert hem ook over deze plek te schrijven en te vertellen. Een onuitputtelijk voorraad verhalen en anekdotes ligt in zijn hoofd opgeslagen.
Hoewel hij niet speciaal in het orgel geïnteresseerd is, is het instrument voor hem een vanzelfsprekend gegeven. Waar vind je nog mensen, die zich levenslang voor een bijzondere plek inzetten? Hier in Oudorp, op De Terp.

Muziek voor
een dorpsorgel

Noord-Hollandse dorpsorgels uit de tweede helft van de negentiende eeuw zijn gemaakt voor het begeleiden van de gemeentezang. Althans dat is wat we meestal denken omdat er zo weinig bekend is over de toen gespeelde muziek. Frank van Wijk probeert dit beeld te nuanceren met zijn zoektocht naar muziek van onbekende Hollandse componisten. Hier op het Ypma-orgel speelt hij daarom muziek van Christiaan Frederik Ruppe (Prealudium & Fuga in C) Johannes Gijsbertus Bastiaans (Voorspel en Koraal uit: Koraalboek 1869) en Wilhelm Gottlieb Lauff (Naspel in D).

Christiaan Frederik Ruppe (1753-1826) is in Duitsland geboren, maar woont vanaf 1773 in Leiden. Hier studeert hij wiskunde, natuurkunde en klassieke letteren aan de universiteit en is hij organist van de Lutherse Kerk. Zijn muziek is echte gebruiksmuziek. Zo schrijft hij cantates voor het door hem opgerichte weeshuiskoor en ook een orgelconcert.
Gijsbertus Bastiaans (1812-1875) is eigenlijk eerst horlogemaker, maar kiest uiteindelijk voor een carrière als organist. Dit is blijkbaar een goede keuze want van 1858-1875 is hij organist van de St-Bavo in Haarlem. Hij is ook een groot liefhebber van de muziek van Bach en heeft veel gedaan om hiervoor in Nederland meer aandacht te genereren. Hij schreef muziek voor orgel en piano en hij bewerkte koralen en gezangen.
Wilhelm Gottlieb Lauff (1793-1858) groeit op in Nijmegen en wordt later organist van de Martinikerk in Groningen. Een aanstelling in de Nieuwe Kerk in Amsterdam laat hij schieten. Ook hij schreef vooral gebruiksmuziek, waaronder enkele zogenoemde ‘naspelen’.

Frank van Wijk is organist van de Ruinekerk in Bergen. Daarnaast is hij actief betrokken bij het tweejaarlijkse Orgel Festival Holland in Alkmaar en andere activiteiten rond de twee beroemde orgels van de Grote Kerk daar. Hij is ook titulair organist van de Kapelkerk. Hij maakt geregeld opnamen en publiceert over orgel gerelateerde onderwerpen. Voor de Donemus-uitgave van alle verzamelde werken van Bachpionier Johannes Gijsbertus Bastiaans nam Frank van Wijk de orgelwerken voor zijn rekening. .

De dorpsorganist

‘Vroeger was het beter’ gaat voor de dorpsorganist in veel gevallen zeker op. Musicus, ensembleleider, docent en componist Pieter Rynja kan dit beamen. Hij is titulair organist van De Terp en wordt tegenwoordig alleen maar opgeroepen voor trouwerijen en begrafenissen en nog een heel enkele keer voor een kerkdienst. Betekent dit het einde van de dorpsorganist? Pieter vertelt er meer over.

Wie is de orgelmentor?

‘Het lag voor de hand, dat ik hier orgelmentor zou worden’. Richard de Jager, gepensioneerd geschiedenisdocent en orgelliefhebber, grijpt zijn kans toen in Alkmaar het orgelmentoraat werd ingesteld. En hoewel het orgel in De Terp er perfect bijstaat, heeft het toch aandacht nodig. Richard legt uit waarom.